Foreign Object Damage (FOD) , Yabancı Madde Hasarı ( YAMAHA) nedir?

Günümüzde gelişme hızı oldukça yüksek olan havacılık ve uzay araçlarının karşısına büyük bir tehdit olarak çıkan hava ve uzay araçlarında en ufak hasar potansiyeline sahip maddelere yabancı madde (Foreign Object)  adı verilirken yaratabilecekleri hasarlara ise yabancı madde hasarı (Foreign Object Damage) adı verilmektedir. Ancak FOD artık hasar potansiyeline sebep olabilecek her durum için kullanılan bir terim haline gelmiştir.

Kuş çarpmaları, kum fırtınaları, dolu, buzlanma, piste düşen yabancı maddeler gibi dış etmenler sebebiyle hava araçlarında yabancı madde hasarı oluşabilmektedir. Aynı zamanda yabancı madde hasarına neden olabilecek iç etmenler de bulunmaktadır. Uçağın kokpitinde, motorunda aklımıza gelen gelmeyen her bölgesinde bu hasar ve risk türü ile karşılaşılabilir.

Uçak üzerinde en çok karşılaşılan yabancı madde hasarlarına;

• Bakım sonrası kullanılan takımların (Tools) unutulması, unutulan takımların sistemin çalışmasını olumsuz etkileyecek şekilde hasar ve risk oluşturması,
• Kokpitte gevşeyen malzemelerin sıkışmaya neden olarak kontrollerin çalışmasını engellemesi,
• Pist üzerinde kalmış yabancı malzemelerin olması, örneğin bir önceki uçuştan piste düşen lastik parçası motora kaçarak uçuş güvenliğini tehlikeye atması,
• Yer hizmetlerinin kullandığı araçların, sıkılıkla uçağın çekilmesi ve itilmesi işlemlerinde , risk oluşturması,
• Uçağın kuş sürüsü ile karşılaşması halinde aldığı darbeler sebebiyle arıza riskinin artması, motor durması, pilotların önünde bulunan camların hasar alması,
• Dolu ve buzlanma faktörleri ile kanatların, pervanelerin hasar alması veya çalışamaması, örnek olarak verilebilir.

Yabancı madde hasarı, havacılıkta önem arz eden bir terim olmasıyla beraber bunun önüne geçilmesi için çeşitli önlemler de alınmaktadır. Örneğin pist üzerindeki yabancı maddelerin hasarını engellemek için “FOD yürüyüşü” adı verilen kontroller yapılmaktadır. Bu kontrollerde pist üzerindeki yabancı maddeler tespit edilerek pist üzerinden temizlenmektedir. Uçak bakım kılavuzlarında (Aircraft Maintenance Manual) ise takımların uçak üzerinde unutulmasına karşı, bakım sonrası tüm takımların sayımı ve kontrolü ile ilgili maddeler yer almaktadır. Verilen örnekler haricinde daha birçok önlem olduğu gibi havacılık tarihinde FOD sebebiyle yaşanmış birçok ölümcül kaza da bulunmaktadır. Dolayısıyla havacılıkta önem arz eden tüm kuralların kanla yazılmış olması gibi FOD kuralları da kanla yazılmıştır. Daha fazla kanlı kural yazılmaması dileğiyle hoşça kalın.