Gaz Türbinli Motorlar

Uçak motoru, uçağa itiş gücünü sağlamak için mekanik güç üreten bileşendir. Uçak motorları çoğunlukla hafif pistonlu motorlardan veya gaz türbinli motorlardan oluşur.

Gaz türbinli motorların 5 bölümü vardır:

Havanın motora girişinin olduğu bölümdür. Uçağın hızına (ses üstü/ses altı) göre farklı geometrilere sahiptir.

Havayı sıkıştırarak sıcaklığını ve basıncını yükseltip yanma odasına gönderen sistemdir.

Sıcaklığı ve basıncı yüksek sıkışmış havayı, 40:1’lik hava yakıt karışımı oranında (modern by-pass motorlar) yakarak türbinlere yönlediren sistemdir.

Havanın hızını azaltıp basıncını yükselterek egzoz lülesine yönlendirir ve yüksek basınçlı hava yüksek itki gücü yaratır.

Sabit ve hareketli tipleri vardır. Uçak türüne göre türbin çıkışındaki havayı düzenleme ve yönlendirmeyi sağlayan sistemdir.

4 tane ana motor çeşidimiz vardır:

1) Turbojet : Yüksek thrust etkisi vardır, askeri jetleri

2) Turboprop: Askeri kargo uçağı 

3) Turbofan : Ticari uçaklar 

4) Turboşaft : Pervane, helikopter 

olarak aklımızda kalabilir. 

1) TURBOJET 

Turbojet, hava solumalı, havacılık sektöründe kullanımı olan bir jet motorudur. Newton’un 3. Yasası uyarınca yüksek hızda gazları geriye iterken, kendisi ters yönde bir kuvvet oluşturur. 

Turboprop, arkasında çalışan bir turbojet motorundan aldığı güçle bir pervaneyi çeviren motor türüdür. Düşük hızlarda yüksek verim sağlar. Bu sebeple hâlen büyük kargo uçaklarında kullanımdadır. Bir pervaneyi çeviren gaz üreteci bir turboprop motorunu oluşturur. Türbinde gazın genişlemesi pervaneyi çevirmek için gerekli enerjiyi sağlar. Güç pervane yerine bir mile aktarılır.

→Tahrik kuvvetinin büyük bölümü pervanede üretilir. 

→Egzozdan çıkan gazla bir miktar itki kuvveti oluşturur. 

→Düşük hızlarda yüksek verim sağlar. 

→Kargo uçaklarında tercih edilir.

Turbofan, itişi egzoz gazıyla beraber, ön kısımdaki geniş fanla da sağlanan güvenilir ve bakımı kolay jet motoru tipidir. Ön kısmı büyük, arka kısmı koni şeklinde ve daha küçüktür. İtkinin çoğu ikincil havadan sağlanır. Genelde yolcu uçaklarında kullanılır. Turbojet ve turboprop motorlarının olumlu yönlerinin bir araya getirilmesiyle oluşan motorlardır. Bu motorların ön kısmında bulunan fan bir plaka ile çevrelenmiştir. Gaz enerjisi, fan havası ile itmeye çevrilir ve daha fazla itme elde edilir. Böylece uzun mesafe uçuşlar için uygun hale gelmiştir. Günümüzde en çok bu tür motorlar kullanılmaktadır.

→ İtki kuvveti oluşturması Turbojete benzer. 

→ Havanın önemli bir bölümü fandan geçer. 

→ Fandan geçen hava itki kuvveti oluşturur. 

→ Daha fazla hava kütlesini Turbojete oranla daha düşük çıkış içindir ivmelendirir. 

→ Turbojete oranla daha yüksek tahrik verimi, yüksek kalkış ve tırmanma kuvveti ve düşük gürültü seviyesi oluşur.

Turboşaft, jet itme yerine şaft gücü üretmek üzere tasarlanmış bir tür gaz türbini motorudur.

Turbo proplarla benzerlik gösterirler, ancak ufak farkları bulunmaktadır ve tek bir motor genellikle her iki biçimde de pazarlanmaktadır. Turbosaft motoru helikopterlerde yaygın olarak kullanılır. Turboprobun sınırlamaları ve avantajları pervane ile aynıdır. Pervane daha başarımlıdır. 

 APU  

Günümüz uçaklarında APU, bazı uçaklarda farklılık göstermek kaydıyla, genellikle kuyruk kısmında bulunur. Bir nevi küçük gaz türbinli motor olan APU’lar uçağın motorunu çalıştırmak için gerekli olan basınçlı havayı sağlamak için kullanılırlar. Uçakta örneğin arıza çıktıysa büyük motorları çalıştırmak yerine daha küçük ve diğerlerine göre daha az maaliyetli olan APU çalıştırılır.