HAVA TAŞIMACILIĞININ TARİHSEL GELİŞİMİ

Havayolu taşımacılığının dünyadaki tarihsel gelişimini dört ana döneme ayırarak ele alırız. 

Oluşum Dönemi içerisinde hava taşımacılığı faaliyetleri Hava Posta Taşımacılığı ağırlıklı olarak tapılmıştır. Bu dönemin sonlarına doğru yolcu taşımacılığı faaliyetleri giderek önem kazanmıştır. Yolcu taşımacılığına yönelik ilk özel havayolları da bu dönemde kurulmuştur. İkinci Dünya Savaşı’nın başladığı (1938) yıllarında ise ülkelerin yaşadıkları siyasi krizlerden dolayı sivil hava taşımacılığına verilen önem yerini askeri havacılığa bırakmıştır.

Büyüme Dönemi ise İkinci Dünya Savaşı sırasında üretilen ve geliştirilen yeni uçaklar sayesinde hava taşımacılığı büyümeye devam etmiştir. Bu dönemde yolcu taşımacılığı önem kazanmıştır. 

Özellikle uzun menzilli ve koltuk kapasitesi yüksek uçaklar hava taşımacılığı faaliyetlerinin  geniş alanlara yayılmasını sağladı. Bu dönemde kurulan Yeni havacılık otoriteleri ile birlikte (Amerika’da 1938 Sivil Havacılık Otoritesi) sektördeki denetim eksikleri giderilmiştir. 

Olgunluk Dönemi ise jet motorlu uçakların kullanılmaya başlanmasından serbestleşme ye kadar olan zaman dilimini kapsar. (Boeing 707, DC-8  tipi uçaklar) 

Jet motorlu uçakların hava taşımacılığında kullanılmaya başlaması ile yakıt verimliliği artmış kıtalar arası uçuşlar tarifeli hale gelmiş ve uçuş Emniyeti artmıştır.    

Ilk geniş gövdeli jet motorlu uçaklar (B747) üretilmiş ve bu dönemde uçak üreticisi “AirBus”(1970) kurulmuştur. 

Uçak üreticisi artışıyla ve sektördeki artan talep ile sektörün büyüme hızı artmıştır.

Serbestleşme Döneminde ise Amerika Hükümeti’nin aldığı kararlarla Amerika’da ulusal çapta serbestleşme hareketi başlamıştır(1978). Bu hareket ve birlikte Hava Yolları’nın pazara erişim, pazara giriş, fiyat ve kapasite gibi konularda devlet müdahalesini ortadan kaldırarak piyasalardaki rekabet serbestleşmiştir. Artan rekabet ortamı ile birlikte hava taşımacılığı sistemindeki oyuncuların sayısı kısa sürede artış göstermiştir. Serbestleşme hareketi Amerika’dan sonra tüm dünyaya yayılmış ve sadece birkaç yıl içerisinde toplam uçak sayısı 2 katına çıkmıştır. 

Ülkemizdeki hava taşımacılığının temelleri 1910 lu yıllardan itibaren atılmaya başlanmıştır. İlk olarak gerekli alt yapının hazırlanması doğrultusunda çalışmalara öncelik verilmiştir. Bu amaçla 1912 yılında İstanbul Sefaköy’de Meydan ve Hangar inşası yapılmıştır Yine Aynı yıl içinde İstanbul Yeşilköy’de hava Mektebi açılmıştır Ancak bu yıllarda yapılan yatırımlar dünyadaki gelişimin çok gerisinde kalmıştır. 1914 yılında İstanbul Bilecik Eskişehir Tahire hattında ilk hava posta servisi tarihe geçmiştir. 1922 yılında Ankara Paris hattında dış hat hava taşımacılığı başlamıştır. Cumhuriyet Dönemi’nde Türk Hava Kurumu’nun kurulması ile hava taşımacılığı faaliyetlerini daha fazla önem vermiştir. 1925 1952 yılları arasında uçak üretimine yönelik faaliyetler yapılmış ancak Amerika’dan alınan Marshall yardımları ile uçak üretimi konusundaki faaliyetlerini son vermiştir. 

Cumhuriyet döneminin en önemli gelişmesi ise Türk Hava Yolları’nın kurulmasıdır(1933). 1983 yılına kadar başka Havayolları kurulmuş olsa da bir türlü faaliyetlerine devam edememiştir. 1983 yılında halen günümüzde geçerli olan Türk sivil havacılık kanunu yürürlüğe girmiştir. Bu Kanun ile birlikte ülkemizdeki hava taşımacılığı sektöründeki düzenleme eksiklikleri giderilmiştir. Ancak bu dönemde her ne kadar serbestleşme çabaları bulunsa da 2003 yılına kadar Ülkemizde bu durum sağlanamamıştır. Ülkemizde 2003 yılında Serbestleşme hareketi gerçek anlamında başlamıştır. Piyasadaki kısıtlamaların kaldırılması ile birlikte yeni Havayolları kurulmaya başlanmıştır. Diğer bir yandan hava taşımacılığı sisteminde yer alan havalimanları, yer hizmetleri İşletmeleri, kamu kuruluşları, gibi diğer sistem elemanlarının da sayısı kısa sürede artış göstermiştir 2003 yılında bayrak Taşıyıcısı (Türk Hava Yolları) havayolumuzun özelleştirilmesi ile birlikte hava taşımacılığı sektöründe Adil rekabet ortamı sağlanmış ve hem iç hem dış hatlarda uçuş ağımız büyük bir hızla gelişmiştir.