Jet Motorlu Uçaklarda Thrust Reverser (Ters İtme) Sistemi

”Thrust Reverser”  yani Türkçe karşılığı ile ”ters itme”, jet motorlarına sahip uçaklarda inişten sonra kısa süre içerisinde motor gücünün kullanılarak uçağın yavaşlamasını sağlayan sistemdir. 

Jet motorlarına sahip uçaklar havada ortalama 800 km/h hızla ilerler fakat inişe geçmeden önce piste yaklaştıkça motorların gücü azaltılarak rölanti durumuna getirilir ve piste minimum hızla inilir. Bu hız uçak için her ne kadar minimumda olsa da ortalama 250-260 km/h hızında olduğundan yine de yüksek bir hızdır ve özellikle pist kar ve buzla kaplı olduğu zamanlarda uçağın yavaşlaması için iniş takımlarındaki fren sistemine ek olarak motor gücünden yararlanılarak uçak en kısa süre içinde yavaşlaması sağlanır. Uçakların piste teker koyduktan sonra yavaşlayabilmesi için üç fark farklı sistem bulunur. Bunlar; 

1- İniş takımlarındaki fren sistemi, 

2- Spoiler adı verilen ve kanatların arka kısmında yer alan kanatçıklar yani hava freni, 

3- Thrust reverser sistemi. 

Bu yazıda kısaca thrust reverser sisteminin nasıl çalıştığına değineceğiz. 

THRUST REVERSER ÇALIŞMA PRENSİBİ NEDİR? 

Uçak piste teker koyduktan sonra, pilot kokpitte yer alan reverse kolu ile ters itme sistemini devreye sokar. Sistem devreye girdikten sonra motorların egzoz çıkışları motordan açılan parçalar ile kapatılarak, motorlardan çıkan yüksek basınçlı havanın akış yönüne ters yönde değiştirilmesi sayesinde oluşan kuvvet ile uçak yavaşlamaya başlar. Yalnız bu sistem sadece piste iniş yaptıktan sonra devreye sokulmalıdır aksi halde uçağın havada stall durumuna girme ihtimali yüksektir. 

THRUST REVERSER ÇEŞİTLERİ NELERDİR? 

Jet motorlarına sahip uçaklarda üç çeşit trust reverse sistemi bulunur. Bunlar; 

1- Bucket Type Reverser (Demet Tipi): Motorun üzerinde bulunan kapaklar bir demet gibi, motorun çıkışını kapatarak, arkadan çıkan yüksek basınçlı havayı ön tarafa yönlendirir. 

2- Clamshell Door Reverser (İstiridye Kabuğu Tipi): Bu sistem devreye girdiğinde motorun çıkışı iç taraftan kapatılır ve motorun arkasında çıkan yüksek basınçlı hava, motorun yan veya üst taraflarında açılan pencerelerden dışarı verilir. 

3- Cold Stream Reverser (Soğuk Akım Tipi): Bir turbofan motordan çıkan havanın tamamı yanmaz. Havanın bir kısmı güç türbini çevresinde baypas edilir. Bu hava kompresör fanı tarafından basitçe hızlandırılır ve itme sağlamak için motorun arkasından soğuk olarak dışarı püskürtülür.