UÇUŞ KUMANDALARI

Bir uçuşta 3 eksen üzerinde hareket edilir. Bu eksenler uzunlamasına, yanal, dikey eksenlerdir.

Yanal eksen – PİTCH (Yunuslama)

Uzunlamasına eksen -ROLL (Yuvarlama )

Dikey eksen -YAW (Sapma)

hareketleri gerçekleşir.

Ana uçuş kumandaları uçağa 3 temel hareketi verebilmemizi sağlayan kumandalardır. 3 temel hareket yunuslama, yuvarlama ve sapmadır.

Bu kumadaları şöyle sıralayabiliriz :

-AİLERON (Kanatçık)

-ELEVATÖR (İrtifa dümeni)

-RUDDER (İstikamet dümeni)

Bu 3 temel hareketin 3 kumandası şöyledir:

Aileron levye veya stick’in sağ sol hareketi ile kontrol edilir sağa çevirince sağ aileron kalkar, sola çevrilince sol aileron kalkar. 

Roll hareketinin yapılmasını sağlar. 

Peki bu hareketi nasıl yapar? Aileron sol ve sağ kanatta olmak üzere 2 tane vardır. Aileronlar birbirine zıt şekilde hareket eder. Uçağın sola doğru yuvarlama hareketini yapmak istiyorsak sol aileronun yukarı kalkmasını sağlarız. 

Yuvarlama hareketi ile aileronun yukarı kalkmasının bağlantısı ne peki?

Uçağın sola doğru roll yapmasını istediğimizi varsayalım. Levye veya stick fark etmez sola çeviriyor veya çekiyoruz. Sol aileron yukarı, sağ aileron aşağı inecek (aşağıdaki görseldeki gibi tabi siz uçaktan dışarı gibi baktığınızı düşüneceksiniz). Hava akımı yukarı kalkan sol ailerona çarpıp kanadı aşağı itecek, aşağı inen sağ ailerona kalkıp yukarı itecek ve uçak kendi etrafında sola doğru yatış yapacak ve roll hareketimiz tamamlanacak.

ELEVATÖR 

Elevatör levye veya stickin kendine doğru çekme ve itme hareketi ile kontrol edilir. Kendine doğru çekince elevatör aşağı, ileri doğru çekilince yukarı hareket eder. 

Elevatör pitch hareketini sağlar. Elevatör uçağın kuyruk takımında, 2 yatay stabilizede vardır ve senkronize şekilde hareket ederler. 

Elevatörün nasıl çalıştığı ise levyeyi veya sticki yukarı doğru itince elevatörler yukarı kalkar ve hava akımı uçağın kuyruğunu aşağı bastırır, uçağın burnu havaya kalkar. Aşağı doğru çekersek elevatörler aşağı iner, hava akımı uçağın kuyruğunu yukarı kaldırır. Burnu aşağı iner ve pitch hareketi tamamlanır. 

Uçakların da arabalar gibi pedalları vardır fakat aynı işlemi yapmazlar. Uçakların pedalları rudderı kontrol eder. Rudder uçağın kuyruk kısmında dikey stabilezisinde tek adet bulunur. Sağ pedal rudderı sağa, sol pedal rudderı sola çevirir. 

Rudder uçağın yaw hareketini yapmasını sağlar. Sağ pedala basarsak rudder sağa döner ve uçağın kuyruğu sola gider. Burnu sağa döneceği için uçak sağa doğru sapma hareketini yapar. Sol pedala basarsak rudder sola döner ve uçağın kuyruk kısmı sağa gider, burnu sola gider ve uçak sola doğru sapma hareketini yapar. 

YARDIMCI UÇUŞ KUMANDALARI VE DİĞER ELEMANLAR 

SLOT 

Düşük hızlarda kontrolü sağlamak için kanat ya da kuyruk yüzeylerinde, hücum kenarı tarafında yarıklar açılır. Bu sayede yüksek hücum açılarında hava akımı yarıktan geçerek kanat üst kısmında da akışın sürmesini sağlar. Böylece uçak süratsiz kalma yani stall durumuyla daha düşük bir hızda karşılaşır. Slotlu uçaklar genelde yavaş uçuş gerektiren görevler için kullanılır. Planör çekimi, pano çekimi, gözlem amaçlı olabilir.

SLAT 

Slot’un hareketli, açılıp kapanan halidir. Aynı şekilde düşük hızda da kullanılır. Kanat hücum kenarının ileriye doğru uzamasını seçtiğiniz parçalara çıtır denir. Bunun kanat kamburluğu artar, kaldırma kuvveti de artar. Düşük hızlarda uçabilmeyi sağlar. Slotlar uçuş boyunca hep varken, slatlar gerek duyulunca kullanılırlar. Yolcu uçaklarında slot yerine slat tercih edilir.

FLAP 

Flap kanat alanı ve üst kısmın kavisini artıran böylece kaldırma kuvvetinin de artmasını sağlayan kısımlarıdır. Veter hattını genişletir, kanadın firar kısmında bulunur. Ayrıca süzülüşlerde geri sürükleme kuvvetinin (drag) artmasını sağlayarak uçağı yavaşlatır. Yavaş uçuşlarda kalkış ve inişlerde flap kullanılır.

Hem flap hem aileron görevini görebilen yardımcı kumandadır. Flaperon, flap ve aileron kelimlerinin bir araya gelmesinden oluşur ama kullanılması elektronik uçuş sistemi gerekir.

Kanadın ortasında firar kısmında bulunur. Drugın kanattaki etkisini arttırır ve hızı düşürür.